Łukasz85

No bo teraz to nie jest coś niezwykłego dla pomp powietrze-woda. I pewnie dlatego powietrzne pompy sprzedają się w Polsce lepiej niż gruntowe. https://portpc.pl/108-wzrostu-sprzedazy-pomp-ciepla-typu-powietrze-woda-w-2020-r-w-polsce/

Nie wiem skąd masz takie info. Ja mam Panasonica T-CAP, który podobno ma działać do -28 stopni na zewnątrz. A temperaturę załączenia grzałki mogę sam zmieniać w ustawieniach pompy. Trzeba też policzyć ile byś wydał na prąd dla grzałki z własnej instalacji fotowoltaicznej. Czy to przypadkiem nie będzie mniej niż wydasz na odwierty? Z tymi grzałkami, to chyba lepiej przed zakupem poszukać instrukcji do wybranej pompy i sprawdzić jakie masz opcje regulacji. W mocniejszych T-CAPach można wybrać też moc grzałki, a jak jest u innych producentów, to nie wiem. Nie chcę Cię namawiać, bo nic mi z tego nie przyjdzie, ale może warto chociaż zaprosić jakąś firmę do swojego domu i niech instalator zaproponuje coś od siebie. Jak zbierzesz kilka takich propozycji to może coś sensownego uda się wybrać. Ja wysłałem zapytania do kilku firm i chyba 5 firm napisało, że przyjadą i za darmo na miejscu przedstawią ofertę. Część firm instaluje pompy różnych typów i różnych producentów to też mogą powiedzieć o różnicach. I to zazwyczaj są autoryzowani instalatorzy, którzy realizują gwarancje, więc powinni tak doradzić, żeby mieć spokój (oczywiście nie wszyscy - ale to dotyczy wszystkich rynków). Przy pompach powietrze-woda też jest opcja chłodzenia, ale to raczej wiele nie da. Trzeba mieć specjalne "grzejniki", które popchną zimne powietrze do domu. Bez wentylatorów będziesz miał tylko mokre grzejniki. A na 1 piętrze będziesz miał zimną podłogę i ciepłe powietrze pod sufitem - w stopy zimno a w uszy gorąco. Jak Ci jakiś instalator powie, że wstawi pompę ciepła i będziesz miał chłodzenie latem (przy Twoich grzejnikach i podłogówce), to może poszukaj innego. Albo przynajmniej tej opcji nie traktuj poważnie.

Tak z ciekawości zapytam: masz kilka termometrów w domu? Ja kiedyś myślałem, że w pokojach dzieci jest zimno, bo termometr pokazywał 20*. Ale dzieci w krótkich rękawkach mówiły, że im ciepło. Pewnego dnia pozbierałem wszystkie termometry z domu i postawiłem na jednej komodzie. Było tego sporo: tradycyjne alkoholowe, elektroniczne, te ze wskazówką i termostat od pompy ciepła. Każdy pokazywał co innego, od 19 do 23 stopni. Po tym eksperymencie przestałem się przejmować termometrami. Ustawiłem pompę ciepła tak, żeby było dobrze. A jakby kto pytał o temperaturę w moim domu, to w sypialni mam 20,3*, na dole 22*, u syna 23* a u córki 21*. I wszędzie jest dobrze. Teraz się zastanawiam - po co mi te termometry?

Nie chcę się czepiać, ale... się przyczepię ? Do kosztów ogrzewania węglem liczysz swoją pracę, a nie wiesz jak policzyć, czy pompa się zwróci? Poza tym ja mam dom 250m2 na ścianach 12cm styropianu i rocznie spalałem trzy tony węgla za 2400zł. Jak widzisz nic tu się nie zgrywa z Twoją sytuacją - więcej metrów i mniej ocieplenia a za węgiel wychodzi mniej złotówek, choć spalone było więcej. Z tego wynika, że ciężko będzie o odpowiedź na forum - tym czy innym. Chcesz wydać ponad 100 tysięcy więc chyba warto zrobić audyt czy OZC. A spokój z robotą i brudem jest w tym wszystkim najlepszy. Czemu nie powietrzna pompa?

Intencje chyba są ok. Poza tym, to polityką się nie zajmuję. Założenia są dobre, tylko jak zwykle, wyszło nie tak jak chcieli. Raczej nic z tego nie wyniknie, ale złożyłem skargi w WFOŚiGW oraz w Ministerstwie Klimatu. I szukając informacji dowiedziałem się, że wojewódzkie fundusze nie podlegają pod narodowy fundusz ani pod ministerstwo. A w regulaminie programu jest zapisane, że fundusze, które obsługują wnioski wcale nie muszą zachowywać podanych terminów i nikt nie może mieć o to pretensji. Moim zdaniem jest to bez sensu. Rząd wymyślił program dotacji, wdrożył go razem z NFOŚiGW ale obsługę wniosków i wypłatę pieniędzy przerzucili na wojewódzkie fundusze, które pod nich nie podlegają. Trochę to wygląda jak Telegrosik, który kiedyś oferował usługi telekomunikacyjne na łączach TP - jak coś nie działało, to jedna firma odsyłała do drugiej, twierdząc, że to nie ich sprawa. I jak patrzę na szybkość wydawania miliardów z budżetu programu, to mi się wydaje, że więcej pójdzie na promocję programu niż na wymianę starych kotłów. http://czystepowietrze.gov.pl/zyski-dla-gmin-w-programie-czyste-powietrze-pakiet-korzysci-przy-podpisanym-porozumieniu-z-wfosigw/

Niestety nie wiem skąd można takie dane wyciągnąć. Moja pompa ciepła ogrzewa bufor 100 litrów a za buforem jest pompka Wilo-Yonos PICO i to ona wymusza obieg w grzejnikach i podłogówce. Pompkę Wilo mam ustawioną w trybie grzejnikowym (lewa strona - na niebiesko). Ustawiona wysokość to 3,3m a dom parterowy z poddaszem zamieszkanym. Pompa pokazuje pobór mocy 30-60W - tyle zaobserwowałem naocznie - nie mam tych wartości nigdzie zapisywanych więc możliwe, że zdarza się większy lub mniejszy pobór. Część grzejników ma skręcone termostaty, a część otwarte na maxa. Podłogówka ma zawory RTL, ale teraz wszystkie są ustawione na max. Ustawiłem kiedyś wysokość na 4,5m, ale poza większym poborem prądu przez pompę obiegową nie zaobserwowałem żadnych zmian. Pompka Wilo jest zasilana przez pompę ciepła, ale nie wiem czy pompa ciepła jakoś steruje tą wilo, czy tylko włącza i wyłącza. Chyba, że chodzi Ci o ustawienia w samej pompie ciepła, to daj znać - sprawdzę co dokładnie mi tam instalator ustawił.

Tylko przy pompie ciepła mi nie idzie stała temperatura. Poza tym różnica 5* to chyba nie jest stała temperatura. W sumie to u mnie jest taka różnica między zasilaniem i powrotem. Ja mam ustawioną minimalną temperaturę wody na 31* chyba. Jak temperatura na zewnątrz się obniży to rośnie temperatura wody w grzejnikach i wtedy problemu nie ma. Ale jak na zewnątrz jest cieplej, to na cały dom idzie woda o temperaturze 31* i to wystarcza do ogrzania domu - poza łazienką. Nie ma wielkiego chłodu w łazience, ale przyzwyczaiłem się, że wcześniej było tam cieplej. Chociaż z drugiej strony dawniej miałem dylemat - rozpalać w piecu dla samej łazienki, czy jeszcze poczekać, bo w sumie to w domu było ciepło. To znaczy, że masz jedną i chcesz dwie, czy nie masz ani jednej? A może chcesz zmienić tą co masz na większą?

No to ja w Panasonicu mam pokazane zużycie na sterowniku. Fajna rzecz, ale traktuję to jako ciekawy dodatek. Po roku będę dopiero wiedział ile prądu żre moja pompa. Wcześniej miałem kocioł, do którego wrzucałem węgiel - nigdzie nie miałem pokazanej informacji ile węgla się spaliło i ile z tego wyszło ciepła - jakoś nie brakowało mi tej informacji. Z tego co pokazuje moja pompa, to w miesiąc zużyła 560 kWh. Nie wiem po ile liczyć kWh, bo od tygodnia mam taryfę G13, ale jakby policzyć po 62 grosze, to wychodzi niecałe 350zł. Czyli tyle co pół tony węgla. W poprzednich latach spalałem 3 tony węgla na sezon. Może w kwietniu, jak dostanę fakturę za prąd, to będę wiedział coś więcej. A po przejściu z węgla na pompę ciepła doświadczyłem małego zaskoczenia. Podłoga jest cały czas równomiernie nagrzana, a wcześniej była albo zimna albo za ciepła - zależy kiedy rozpaliłem w piecu. Z kolei grzejniki są chłodne, co trochę przeszkadza mojej żonie. W domu jest ciepło, ale nie można się zagrzać przy grzejniku w razie potrzeby i nie można szybciej wysuszyć prania. No i ręcznikowiec w łazience niewiele daje - zastanawiam się nad montażem mocniejszego ręcznikowca, takiego który ma dwa rzędy rurek, ale nie wiem, czy cokolwiek to pomoże przy wodzie o temperaturze 33 stopnie. Ktoś może montował takie coś?

No masakra z tymi instrukcjami Nibe. Jest tylko informacja, że w menu Info serwisowe możesz zobaczyć różne informacje. Z tego co widzę na zdjęciu, to jesteś na stronie 10/16. Wydaje mi się, że na jednej z tych stron będzie podane zużycie. Tylko że na zdjęciu, które wrzuciłeś nie ma informacji jakiego okresu to dotyczy. A nie masz może jakiejś aplikacji do tej pompy, albo serwisu internetowego, w którym możesz podglądać stan pompy?

Kurcze, ten ekran jakiś taki mało fajny. W Panasonicu mam niemodny już ekran monochromatyczny, ale menu jest jakoś lepiej zorganizowane. W tej instrukcji do Nibe też nic ciekawego nie wyczytałem, ale zauważyłem, że stosują dużo skrótów, które nie są do końca jasne. Na zdjęciu masz licznik ciepła, czyli chyba to, co pompa wyprodukowała, a nie zużyła. Z tego co widzę, to 21 kWh zostało wyprodukowane przez p. pom. czyli podgrzewacz pomocniczy - pewnie grzałka. I tu produkcja jest taka jak zużycie. Ale sprężarka zużywa dużo mniej energii niż produkuje. Nie masz w menu czegoś takiego jak licznik poboru prądu?

Wpisz w profilu jaką masz pompę ciepła. W kilka dni nic raczej nie wymyślisz. Jak też na początku chodziłem i sprawdzałem temperatury, copy i pobór prądu - niewiele z tego wiedziałem. Dopiero po kilku tygodniach nauczyłem się innego myślenia, wyłączyłem termostat pokojowy i grzeję tylko w oparciu o krzywą. Zużycie prądu na początku wynosiło 30-50 kWh, teraz 15-25 kWh. temperatury na zewnątrz w miarę podobne, ale teraz już dom jest równomiernie nagrzany. Jak żona przesadnie przewietrzy, to pompa bierze więcej prądu i dłużej nagrzewa dom. W miesiąc od uruchomienia pompa pokazuje zużycie prądu 560 kWh. Na ten moment cenowo wychodzi podobnie jak z węgiel, tylko nie muszę tego węgla nosić. Ale dopiero po roku będę wiedział jak to wychodzi cenowo. Ja w instrukcji do swojej pompy nie znalazłem nic na temat stopniominut, więc pewnie masz inny typ pompy. On/off?

Odnośnie CRO: ja w tym roku chciałem się zarejestrować w CRO i wypełniłem formularz rejestracji. Po chwili dostałem takiego emaila od administratora CRO: "Prosimy o wyjaśnienie na adres kontakt@cro.ichp.pl w jakim celu rejestrują się Państwo jako osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej w bazie CRO. Taka rejestracja jest możliwa tylko wtedy, gdy jesteście właścicielem (operatorem) urządzenia podlegającego rejestracji w bazie CRO. Termin ”urządzenie” obejmuje : stacjonarne urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne i pompy ciepła agregaty chłodnicze zamontowane na samochodach ciężarowych chłodniach i przyczepach chłodniach zdefiniowanych w Art. 2 pkt 26 i 27 Rozporządzenia 517/2014 rozdzielnice elektryczne zdefiniowane w art. 2 pkt 36 Rozporządzenia 517/2014 urządzenia zawierające F-gazy jako rozpuszczalniki organiczne obiegi Rankine’a zdefiniowane w Art. 2 pkt 34 Rozporządzenia 517/2014 stacjonarne urządzenia będące systemami ochrony przeciwpożarowej Dla urządzeń (a) do (e) zakłada się Karty Urządzenia, a dla urządzeń (f) - karty Systemu Ochrony Przeciwpożarowej. Karty zakłada się obecnie jedynie dla urządzeń zawierających 5 ton CO2 eq lub więcej F-gazów zdefiniowanych w art. 2 pkt 1 Rozporządzenia 517/2014 lub 3 kg lub więcej substancji kontrolowanych zdefiniowanych w art. 3 pkt 4 Rozporządzenia 1005/2009." W odpowiedzi napisałem, że mam pompę ciepła, podałem jaką i ile mam gazu i dopiero wtedy zostałem zarejestrowany w CRO. W sumie to możesz wysłać pytanie do CRO przed montażem - może napiszą czy trzeba też rejestrować monoblocki, bo w cytacie powyżej nie ma rozróżnienia na splity i mono. Co do przyszłości czynnika R410A, to... nic teraz nie wymyślisz. Sam też nie wiem, czy za 10 lat ktoś nie zechce się tego pozbyć. Może to zależeć też od samych użytkowników - czy serwisują, czy wpisują do rejestru i jak często będą wycieki. Ale jakby ktoś miał tak myśleć, to nie byłoby sensu instalować czegokolwiek, bo przecież za 6 lat mogą tego czegoś zakazać. Też nie wiadomo, czy za 2 lata nie trzeba będzie rejestrować urządzeń zawierających 3 tony CO2 eq lub więcej... Jak ja zaczynałem budowę domu w 2010 roku, to smog nie był popularny i nikt nie podejrzewał, że nie będzie można palić węglem. Po 6 latach mieszkania wywaliłem kocioł i grzeję pompą ciepła. A ile będę tak grzał, to nie wiem.

Kurcze, jak pojawił się ten temat, to pomyślałem, że można to samemu ogarnąć i szybko dostaje się pieniądze, bo nowa wersja programu oznacza "krótszy czas oceny wniosków – do 30 dni". Niestety coś nie działa tak jak powinno. Wniosek o dofinansowanie złożyłem 11 lutego. 1 marca dostałem informację, że "wniosek złożony w ramach Programu Czyste Powietrze został zweryfikowany pozytywnie i skierowany do zatwierdzenia przez Zarząd. Następnie zostanie nadane pismo z Funduszu informujące o decyzji wraz z dokumentami do rozliczenia". Pisma do dziś nie dostałem, więc zapytałem mój krakowski fundusz kiedy mogę się spodziewać pisma i czy mogę już teraz złożyć wniosek o płatność. Dostałem odpowiedź, że "dokumenty nie zostały jeszcze przygotowane, orientacyjny czas oczekiwania to ok 3-4 miesiące". Nie rozumiem do czego odnosi się termin 30 dni. Ale dowiedziałem się, że mogę złożyć już teraz wniosek o płatność. Tylko nie wiem, czy będę musiał czekać te 3-4 miesiące. W sumie składanie wniosku i zbieranie dokumentacji nie jest jakieś problematyczne. Tylko to czekanie 3-4 miesiące na podpis kogoś z Zarządu jest dziwne. Przecież i tak chcą wydać te miliardy, a wnioski są sprawdzone i poprawne. Może ktoś napisać ile czekał na wypłatę pieniędzy z nowej wersji czystego powietrza?

U mnie po wsi co kilka dni ktoś chodzi. Albo mówią, że "dla mieszkańców gminy", albo z columbusa. Jak mówię, że nie chcę, to niektórzy mają małe pretensje - "jak to nie? Przecież zrobię i będę miał prąd. A rata mniejsza niż miesięczny rachunek za prąd!" Z jednej strony - co mi szkodzi porozmawiać, z drugiej - no ile można tracić czasu na tych naganiaczy? Myślałem nawet nad tabliczką na bramę: "Nie chcę fotowoltaiki!" A instalację PV mam zamiar zamontować, ale dopiero jak spłacę pompę ciepła, a to się stanie, jak dostanę dotację z czystego powietrza.

Nawet nie oto chodzi, czy ja to sam podłączałem czy ktoś inny. W trakcie budowy domu człowiek się dowiaduje, że trzeba kupić kabel siłowy i przed tynkowaniem pokazać innemu człowiekowi gdzie będzie płyta grzewcza - bo do kuchni trzeba pociągnąć siłę. No to jak specjalnie ktoś "ciągnie siłę", to coś na tę siłę powinno "chodzić". No i ja miałem takie błędne przekonanie. Oczywiście wiedza, którą tutaj zdobyłem nie wpływa na czas gotowania i zużycie prądu, ale cieszę się, że mi to wyjaśniliście. Nie mam pewności, czy bez tego tematu nie szukałbym w przyszłości płyt na 400V, gdyby była konieczna wymiana. No ale nie ma co przeciągać tematu na siłę.

Ok, to rozumiem. Ale dlaczego w instrukcjach i na samych urządzeniach wypisane jest napięcie "siłowe"?

Nic z tego nie zrozumiałem. Ale chyba nic przez to nie straciłem.

Ja zaczynałem budowę domu 10 lat temu i z automatu zdecydowałem się na węgiel. Teraz wywaliłem kocioł i grzeję pompą ciepła. Nie wiem na jakim etapie dopinania jesteś i czym oryginalnie miał być ogrzewany ten dom. Jeśli jeszcze nie ma wybudowanych kominów, to na tym można sporo oszczędzić. Jeśli planowany był ekogroszek, to tym bardziej można mieć obawy o regulacje prawne. Gazu też za kilka lat pewnie nie będzie można zakładać w nowych domach. Niestety, nie wiemy co będzie za kilka lat, a zdecydować trzeba. Koszty samej pompy w nowym domu nie powinny być sporo większe od węgla. Koszt fotowoltaiki jest spory, ale po jej założeniu płacimy mniej za prąd. Ja teraz jestem zdziwiony jak widzę nowe domy z kominami i podłączeniem do gazu. Ale za kilka lat mogę zmienić nastawienie. Nie wiem też co się stanie z moją pompą, która ma prawie 6 ton ekwiwalentu CO2 w sobie. Tylko kto 10 lat temu myślał, że nie będzie wolno palić węglem? Co do ekonomii, to się nie wypowiem, bo jeszcze nie dostałem faktury za prąd. Fotowoltaiki też jeszcze nie mam.

Dziękuję za odpowiedzi. Trochę rozjaśniliście mi sprawę. Niestety dalej nie wiem, po co w instrukcjach producenci piszą o napięciu 380-415V.

W temacie o 1 i 3-fazowych pompach ciepła padło takie stwierdzenie: Ja napisałem pod tym, że mam płytę indukcyjną podłączoną na dwie fazy i że działa na 400V. Później @emigrant napisał, że opowiadam bzdury, ja podlinkowałem instrukcję płyty ikeowskiej i kartę z electroluxa, w których są informacje o napięciu 380-415V. Na to @Witek-z-Ulicy zaproponował, żebym przejrzał dokładnie to, co podlinkowałem. No i postanowiłem założyć nowy temat, bo mnie to zainteresowało, a z pompami ciepła ma niewiele związku. Ja swoją płytę indukcyjną kupiłem i zamontowałem jakieś 6 lat temu. Nie mam instrukcji i nie będę teraz rozmontowywał kuchni, żeby zrobić zdjęcie schematu, który jest na płycie indukcyjnej. Ale pamiętam, że były cztery schematy podłączenia - pierwszy dla NL, drugi dla napięcia 380-415V, trzeci dla 220-240V i czwarty dla BE. Poniżej fragment instrukcji z aktualnie sprzedawanych płyt - wiem, że w moim przypadku też były takie schematy i odebrałem to w ten sposób, że mogę zdecydować w jaki sposób podłączyć, co z kolei wpłynie na sposób zasilania płyty. Wybrałem podłączenie na siłę i do tej pory uważam, że moja płyta działa na napięciu 400V. Ale wypowiedzi kolegów z forum zasiały ziarno niepewności. Dodatkowo producenci/sprzedawcy podają niejednoznaczne informacje. Albo ja nie potrafię ich zrozumieć. Dlatego proszę o wyjaśnienie. Na początek IKEA: na stronie informacja "Napięcie: 220-240V", a w instrukcji schemat dla podłączenia "380-415V". Whirlpool: na stronie napięcie 240V a w instrukcji: Bosch: Tylko na stronie electroluxa jest informacja o napięciu 400V Innych producentów już nie sprawdzałem. W związku z powyższym mam pytanie: czy te wszystkie wartości 380-415V nie oznaczają, że można podpiąć pod siłę? Żeby była zasilana napięciem 400V? Po co ktoś by to rysował, skoro wszystko ma działać na 230V? I jeszcze to: Tu będą tylko moje przypuszczenia. Wydaje mi się, że z N korzystają elementy sterujące. Chyba elektronika i wyświetlacz korzystają z "normalnego" prądu jak w gniazdku, czyli 230V. Wydaje mi się też, że układ płyta sobie poradzi, jeśli nie podłączę przewodu neutralnego - w sensie nie zjara się, tylko się nie włączy. Poza tym, wszystkie przewody siłowe, gniazda i wtyki też mają żyłę neutralną - po co, skoro przy zasilaniu międzyfazowym nie jest potrzebna żyła neutralna? Pytam, bo nie wiem.

Bzdury, że bzdury. Po co producent podaje "Napięcie [V]: 220-240/400V2N " https://productinformation.electrolux.com/SERVICES/PIServices/EdenService.svc/WEB/GetDatasheetPDF/productid=65697E20-2913-4749-B312-963826DFFA10/projectid=5F11781A-4658-4D65-A413-D89E186BB9CF/languageid=780C8793-3AE1-48F7-92F9-1D3D46632DB0 https://www.ikea.com/pl/pl/manuals/trevlig-induction-hob__AA-2214905-4.pdf Możliwe - nie pamiętam z czym jest podpięty piekarnik, ale na pewno nie ma osobnego obwodu. Ja już kończę, bo nie ma to związku z pompami ciepła. A co do pomp, to ja mam 3-fazowego T-Capa i nie musiałem nic przerabiać ani załatwiać, bo mam wystarczające zabezpieczenie i miałem położony przewód siłowy do kotłowni. Gdybym kupił pompę jednofazową to musiałbym załatwić w Tauronie większe zabezpieczenie i przeciągnąć nowy kabel do kotłowni. Kilka razy widziałem lub słyszałem stwierdzenie, że jak braknie jednej fazy, to można przepiąć pompę jednofazową na inna fazę i będzie działać. Ale kto wie jak sobie to przepiąć?

Czemu ma dyndać? Macie wypuszczone kable siłowe ze ściany, czy co? Jam ma płytę indukcyjną, do której podłączyłem 2 fazy i działa na 400V. Może chodzić na 230 albo 400 - zależy jaką kto ma instalację i jak podłączy. Ja mam w ścianie puszkę siłową i podłączyłem tylko te przewody, które były potrzebne. Niepotrzebnych nie podłączałem, żeby nie "dyndały". Chyba trzecia faza zasila piekarnik. A o różnicach między pompami 1 i 3-fazowymi coś mówią tu:

Chyba trzeba wstawić drugą pompkę, bo ta co jest teraz wymusza tylko obieg w kotle. Te grzejniki na górze grzeją się grawitacyjnie, a na dół ciepło nie pójdzie, dlatego musisz mieć pompę, która będzie wymuszać obieg w grzejnikach. Tak mi się wydaje. A zawór 4D jest z siłownikiem, czy ręczny?

Nic mi nie wiadomo o zdalnym sterowaniu. Instalator też nic nie mówił. Myślałem, że to jest opcja, za którą trzeba dopłacić.

Dzięki za odpowiedź powoli zaczynam się przyzwyczajać to tego, że pompa sobie sama radzi. I to wcale nie "jakoś", tylko całkiem sensownie. Początkowo miałem głowę nabitą myślą, że wszystkie termostaty przy grzejnikach mam mieć otwarte. Po kilku dniach chyba wiem trochę więcej. Instalator ustawił krzywą, którą już kilka razy zmieniałem, bo przy aktualnej pogodzie było za ciepło. Poza tym instalator ustawił mi włączenie grzałki przy temperaturze na zewnątrz 0* Wiem, że ustawienie krzywej grzewczej jest w "Ustawieniach instalatora", ale jakoś sobie nie mogę wyobrazić instalatora, który jeździ po domach i zmienia krzywą i inne opcje.